تفاوت های مجلات دسترسی آزاد یا اوپن اکسس و مجلات سنتی از جمله موضوعات مورد بحث اغلب پژوهشگران است و این روزها دیدگاه های مختلفی در رابطه با چاپ مقاله در هریک از این مجلات وجود دارد. به طور حتم شما به عنوان یک پژوهشگر به خوبی با اصطلاح ژورنال های اوپن اکسس آشنا هستید. این دسته از مجلات دربرگیرنده هرگونه محیطی است که نتایچ پژوهش های محققین را به صورت رایگان و از طریق فضای اینترنت در اختیار مخاطبان قرار می دهد و اگر بنا بر دریافت هزینه ای باشد، از نویسنده مقاله اخذ می گردد. اما در مقابل مجلات سنتی قرار دارند که طبق روال همیشگی خود، در قبال دریافت مبالغ هنگفت، اجازه دسترسی و مطالعه مقاله را به مخاطبان خود می دهند. به این ترتیب، موضوع مورد بحث ما در این مطلب، بررسی اختلافات میان مجلات دسترسی آزاد یا اوپن اکسس و مجلات سنتی است.
عوامل موثر بر انتخاب مجلات سنتی و دسترسی آزاد
۱- دیده شدن بیشتر
مهم ترین هدف پژوهشگران، دیده شدن بیشتر نتایج پژوهش های آنها است. به این ترتیب کاملا مشخص است که در مجلات اوپن اکسس، مقاله در دسترس افراد بیشتری قرار می گیرد. حتی طی مطالعه ای در این زمینه مشخص شد که دانلود مقالات و PDF آنها و حتی مخاطبان غیرتخصصی مقالات اوپن اکسس در مقایسه با مقالات دارای حق اشتراک، بیشتر هستند و دفعات مطالعه مقالات دسترسی آزاد به طرز چشمگیری بالاتر است. به این ترتیب معلوم می شود که دیده شدن مقالات در مجلات دسترسی آزاد به مراتب بیشتر بوده و فرصت همکاری با محققین بیشتری را در اختیار نویسندگان قرار می دهد.
۲- درخواست هزینه
در هنگام چاپ و انتشار مقاله، همه ژورنال ها اعم از سنتی و دسترسی آزاد از نویسنده مقاله درخواست پرداخت مبالغی جهت برخی مخارج مانند فرایند داوری مقالات، تحریریه و.. دارند که معمولا این خدمات ممکن است در برخی مجلات سنتی رایگان و در برخی دیگر نیز مبالغی تا ۱۰۰۰ دلار طلب کنند. درواقع از جمله تفاوت های مجلات دسترسی آزاد یا اوپن اکسس و مجلات سنتی در مقدار هزینه های دریافتی آنها است. به این صورت که معمولا مجلات دسترسی آزاد یک هزینه ثابت و حداکثر تا ۵۰۰۰ دلار برای چاپ مقاله دریافت می کنند اما هزینه ای که معمولا یک عامل بازدارنده هم برای نویسندگان و هم مخاطبان به مجلات سنتی محسوب می شود، پرداخت مبلغی در حدود ۴۰۰۰۰ دلار جهت دسترسی به مقالات هر ژورنال است.
۳- اعتبار مجلات
اعتبار مجلات از جمله فاکتورهای مهم نویسنده جهت تردید در انتخاب مجلات دسترسی آزاد و سنتی است. بر هیچ پژوهشگری پوشیده نیست که اعتبار و کیفیت بسیاری از مجلات اوپن اکسس پایین تر از مجلات سنتی بوده و ضریب تاثیر پایینی دارند. هرچند در برخی حوزه های محاسباتی و ریاضی، مجلات اوپن اکسسی با ضریب تاثیر بالا هم دیده می شوند. از طرفی، اغلب افراد آکادمیک و دانشجویان مقاطع بالا برای تقویت رزومه خود، علاقمند به چاپ مقاله isi و انتشار مطالعات خود در مجلات معتبر و خوشنام می باشند. به این ترتیب، یکی از مهم ترین تفاوت های مجلات دسترسی آزاد یا اوپن اکسس و مجلات سنتی به اعتبار آنها مربوط می شود.
۴- سرعت پذیرش مقاله
بر طبق برخی تحقیقات بیش از دو سوم از پژوهشگران در زمان انتخاب مجله، مدت زمان پذیرش مقاله را ملاک گزینش خود قرار می دهند. عامل اصلی تاخیر در پذیرش مقاله به حدفاصل زمان سابمیت تا داوری اولیه مقاله باز می گردد که این مسئله اغلب در مجلاتی با داوری همتا یا Peer Review بیشتر دیده می شود. به همین دلیل اغلب پژوهشگران در حوزه علوم پزشکی و بالینی با مشکل تاخیر در انتشار دادههای جدید مواجهند که پیامدهای منفی بسیاری را برای بیماران به همراه خواهد داشت. با این توضیحات کاملا مشخص است که چاپ مقاله علمی پژوهشی در ژورنال های سنتی همواره با تاخیر مواجه بوده اما اغلب ژورنال های اوپن اکسس ظرف مدت زمان کمتری مقاله را به چاپ می رسانند. درواقع هدف اصلی مجلات دسترسی آزاد، کمک به انتشار سریع و کارآمد علومی است که تحت داوری همتا قرار گرفته اند.
به این ترتیب اگر سرعت چاپ مقاله را به عنوان یکی از فاکتورهای مهم انتخاب مجله در نظر بگیریم، ژورنالهای دسترسی آزاد گزینه مناسب تری خواهند بود و این مورد نیز به عنوان یکی دیگر از تفاوت های مجلات دسترسی آزاد یا اوپن اکسس و مجلات سنتی به شمار می رود.